Musée d'Aquitaine in Bordeaux
Montaigne overleed op 13 september 1592. Zijn lichaam werd op 1 mei van het volgende jaar bijgezet in de kapel van het klooster van de Feuillants in Bordeaux en zijn hart in het kerkje van Saint-Michel-de-Montaigne. Montaigne’s vrouw liet een rijkversierde cenotaaf maken, die in 1603 op het graf werd geplaatst. De kerk werd verbouwd en in 1614 werden grafkist en cenotaaf aldaar geplaatst in een kapel gewijd aan St. Bernard. Tijdens de Franse Revolutie werden veel grafmonumenten van edelen vernield, maar dat van Montaigne bleef gespaard. In 1802 werd het klooster een lyceum en grafkist en cenotaaf kwamen in de kapel van het lyceum. In 1871 breekt daar een brand uit, waarbij de cenotaaf licht beschadigd wordt. In 1880 worden de resten van Montaigne tijdelijk overgebracht naar de begraafplaats van de Chartreuse in Bordeaux. In 1886 gaan ze terug naar het nieuwe gebouw dat op de plaats van het lyceum is neergezet en dat aan de universiteit behoort en de faculteit der wetenschappen en letteren herbergt. De cenotaaf wordt in de hal geplaatst en de grafkist in het souterrain, bijna recht onder de cenotaaf. In 1987 wordt het Musée d’Aquitaine in het gebouw van de faculteit gevestigd. De cenotaaf krijgt in het museum een speciale plaats, maar aan het graf en de grafkist denkt kennelijk niemand.
Toen ik een aantal
jaren geleden in Bordeaux was, had ik natuurlijk graag het graf van Montaigne
willen bezoeken. Het bovenstaande was echter het enige wat ik over dit graf wist.
Ja, zijn cenotaaf was net gerestaureerd en was in volle glorie in een speciaal
daarvoor ingerichte zaal van het museum te aanschouwen. Maar hoe zat het met
het graf zelf? Ook op Internet was geen informatie te vinden. Waar was
Montaigne gebleven?
Dit was ook wat de
nieuwe directeur van het Musée d’Aquitaine, Laurent Védrine, wilde weten.
Uiteraard was bovenstaande geschiedenis van het graf van Montaigne bekend, maar
in feite was het graf in vergetelheid geraakt. Er waren trouwens ook twijfels
of het wel werkelijk de resten van Montaigne waren die in 1886 in het
souterrain van het museum waren bijgezet. Er was dus reden om een onderzoek in
te stellen. Een eerste verkenning eind 2018 via openingen in de wand van de
grafkelder onder in het museum met een minicamera bracht aan het licht dat zich
daar een houten grafkist bevond met ernaast een schedel. Op de grafkist was een
geelkoperen plaquette aangebracht met de inscriptie “Michel de Montaigne”. Alles
wees er dus op dat daar inderdaad de stoffelijke resten van Montaigne lagen,
maar zeker was het niet. Er werd een onderzoeksaanvraag ingediend, omdat er
voor archeologisch onderzoek nu eenmaal officiële toestemming nodig is en toen
deze was afgekomen kon het eigenlijke onderzoek beginnen. Op 18-19 september
2019 worden de grafkelder en vervolgens de grafkist geopend. De eikenhouten
kist is goed bewaard gebleven. Naast de kist ligt een grote loden koker. De
kist wordt naar buiten geschoven. Op de kist blijkt niet alleen een plaquette
bevestigd maar ook staat er in grote bruine letters “Montaigne” op geschilderd.
Ook staat er “24/12/80” op geschreven. Dit kan verwijzen naar de dag dat het
lichaam van Montaigne in de kapel van het lyceum werd opgegraven en naar de
begraafplaats van de Chartreuse werd gebracht, namelijk 24 december 1880. De
stoffelijke resten van Montaigne werden toen in een nieuwe kist gelegd. Alles
wijst er dus op dat het inderdaad om het graf van Montaigne gaat. De kist wordt
geopend. Maar dan komt er een verrassing: In de houten kist blijkt zich een
tweede, loden kist te bevinden. De loden kist is beschadigd en door spleten
kunnen de onderzoekers met een camera zien dat er menselijke botten en een
schedel liggen. Om besmettingen te voorkomen en om te voorkomen dat bij
onvoorzichtige opening de inhoud van de grafkist wordt beschadigd, wordt het
onderzoek stilgelegd. De loden koker wordt nog wel geopend. Er zit een glazen
fles in gevuld met papier. Mogelijk zit er een kopie van de acte van de
herbegraving in. Dit zal later uitgezocht worden. Begin 2020 zal men verdergaan
met de opening van grafkist en koker. In die tussentijd wordt echter allerlei
ander onderzoek gedaan, zoals naar de graftombe waarin de kist geplaatst was,
naar het hout van de grafkist en naar de schedel en enkele tanden die buiten de
kist zijn aangetroffen. Na opening van de loden grafkist zal er DNA van de
stoffelijke resten worden genomen, dat dan met hedendaagse vrouwelijke
afstammelingen van Montaigne vergeleken moet worden. Een deel van het hiervoor
nodige genealogische onderzoek is overigens al verricht maar het lastige is dat
de privacywetgeving het bemoeilijkt om nog levende afstammelingen van Montaigne
op te sporen. Verder moet door archiefonderzoek worden nagegaan hoe het
stoffelijk overschot van Montaigne op die plaats terecht is gekomen.
Dan komt de
coronacrisis en de opening van de kist wordt voorlopig uitgesteld. Tussen 14 en
21 september 2020 kan dit eindelijk plaatsvinden. Zowel de loden kist als de
loden koker worden geopend. In de kist bevinden zich een schedel, haar en
botresten. Alles wat in de kist aanwezig is zal nu nauwkeurig worden
onderzocht, inclusief de dode insecten die er liggen. In de loden koker zit een
glazen fles, zoals apothekers die in de 19e eeuw gebruikten. In de fles zit een
document. Er staat op geschreven dat Michel Montaigne (sic) op 11 maart 1886
daar in het gebouw van de faculteit in een crypte is bijgezet. Dit document zal
verder op echtheid onderzocht worden.
Hiermee is het
onderzoek naar het graf en de stoffelijke resten van Montaigne weer een stap
verder. Tot nu toe wijst alles erop dat in het souterrain van het Musée
d’Aquitaine het graf van Montaigne is gevonden. Binnen afzienbare tijd zullen
we het weten.
Bronnen
De meeste
informatie over het onderzoek naar het graf van Montaigne is te vinden op diverse
websites en webpagina’s van het Musée d’Aquitaine in Bordeaux en van de
Université Bordeaux Montaigne. Hier staan ook enkele video’s die de fasen van
het onderzoek samenvatten en toelichten:
Musée d’Aquitaine
- https://www.pourmontaigne.fr/
- http://www.musee-aquitaine-bordeaux.fr/fr/article/le-mystere-du-tombeau-de-montaigne
- https://www.pourmontaigne.fr/la-fouille-archeologique-etape-par-etape-4/
- http://www.musee-aquitaine-bordeaux.fr/fr/article/le-mystere-du-tombeau-de-montaigne
Université Bordeaux Montaigne
- https://www.u-bordeaux-montaigne.fr/fr/actualites/recherche/annee-2019-2020/tombeau-de-montaigne-a-la-recherche-de-notre-histoire.html
Zie verder
- website Le
Matin https://www.lematin.ch/story/le-tombeau-de-montaigne-exhume-le-mystere-demeure-765481436084
- website Le Point https://www.lepoint.fr/culture/bordeaux-le-tombeau-de-montaigne-revele-ses-premiers-mysteres-20-11-2019-2348642_3.php
- website Sciences et Avenir https://www.sciencesetavenir.fr/archeo-paleo/patrimoine/la-tombe-de-montaigne-commence-a-livrer-ses-secrets_139132
Geen opmerkingen:
Een reactie posten